เรื่อง: อรสม สุทธิสาคร
ภาพ : ททท.ภูมิภาคตะวันออก
จันทบุรี หรือเมืองจันทบูร บ้านเกิดที่ฉันรัก ผูกพัน อาจเป็นที่รู้จักกันทั่วไปในฐานะเมืองผลไม้อันอุดมสมบูรณ์ และเมืองแห่งอัญมณี แต่สำหรับฉัน เมืองจันท์มีเสน่ห์กว่าที่คิด
โรงเรียนเก่าของฉันอยู่ริมแม่น้ำจันท์ เป็นชุมชนชาวญวนคริสต์ที่อพยพหนีภัยศาสนามาจากเวียดนาม ความที่เป็นนักเรียนกินนอนเก่าแก่ เมื่อครั้งยังเด็กๆ ฉันมักเดินเข้าเดินออกในอาราม ได้เห็นซิสเตอร์ที่มีอายุนั่งทอเสื่อกกด้วยฝีมืออันประณีต ซิสเตอร์คณะรักกางเขนของเราเป็นนักบวชหญิงของ
คริสตศาสนานิกายคาทอลิคคณะแรกในเมืองไทยที่มีอายุกว่า ๒๐๐ ปีแล้ว ชุมชนญวนแห่งนี้ เวลาจะมีผู้จากไปจะมีการชุมนุมสวดเก้าโฮ่นด้วยภาษาญวน เพื่อให้ดวงวิญญาณของผู้จากไปได้ไปสู่ความสงบ
นอกจากโบสถ์คาทอลิคศิลปะโกธิคอันสวยงามอายุกว่าร้อยปีที่มีผู้กล่าวยกย่องว่าสวยที่สุดในเมืองไทยแล้ว สิ่งที่ฉันประทับใจที่สุดคือเรือนจำหลักลายริมแม่น้ำจันทบูร ฉันคุ้นเคยกับเรือนจำหลักลายริมน้ำทั้งสองฟากฝั่ง
คือฝั่งโบสถ์คริสต์ที่มีเรือนจำหลักลายเป็นหลายหลัง ใช่เพียงลายไม้ฉลุที่เห็นจากภายนอก แต่ภายในซอกนั้นมุมนี้ของบ้าน ราวบันได ห้องหับต่างๆ ยังคงมีลวดลายอ่อนช้อยสวยงาม
บ้านบางหลังมีพื้นกระดานแผ่นใหญ่ทำด้วยไม้สัก ไม้ตะเคียนทองที่แม้จะผ่านวันเวลามาร่วมร้อยปี แต่เนื้อไม้ยังคงแข็งแรง ทนทาน หลายครั้งที่เดินเที่ยวชม ส่งรอยยิ้มให้กับผู้ดูแลบ้านผู้เป็นผู้เฒ่าผู้แก่ใจดี เราจะได้รับคำเชิญชวนให้เข้าไปชมภายในบ้าน ได้ตื่นตากับลายฉลุไม้ภายใน ราวกับได้พบขุมทรัพย์อันล้ำค่า
บ้านหลายหลังมีแท่นบูชาเป็นลายฉลุไม้งดงาม มีรูปพระเยซูและแม่พระให้เจ้าของบ้านได้กราบไหว้บูชา
เสียงระฆังโบสถ์ดังเหง่งหง่างเป็นเสียงที่เราคุ้นชิน ทั้งฟังวังเวงและไพเราะจับใจ
โบสถ์คริสต์แห่งนี้เป็นสถานที่ที่เรานักเรียนโรงเรียนสตรีมารดาพิทักษ์ใช้เป็นที่เรียนคำสอน ได้ฟังเรื่องราวของพระเยซูคริสต์แม่พระ และบรรดานักบุญต่างๆ เป็นการปลูกฝังให้เราศรัทธาในความดีงามมาแต่เยาว์ แม้นักเรียนบางส่วนจะนับถือพุทธศาสนา แต่เราก็ใช้ชีวิตร่วมกันมาอย่างสงบสันติ เพียงแม่น้ำจันทบุรีคั่นกลาง
ข้ามมาอีกฝั่งคือย่านท่าหลวง ย่านนี้เป็นชุมชนของชาวพุทธ มีวัดจันทนาราม วัดธรรมยุตเป็นหลักใจ เรือนแถวจำหลักลายไม้เรียงรายอยู่สองฟากถนนของชุมชนเก่าแก่ที่นี่คือย่านการค้า อันเป็นแหล่งเศรษฐกิจเก่าของเมืองจันท์ ครั้งก่อนที่ยังมีการสัญจรทางเรือเป็นหลัก บ้านคหบดีชาวจันท์ตระกูลเก่าแก่ นับแต่สกุลสาณะเสน สุจริต บุญยัษฐิติ ปัจจุสานนท์ ปุณศรี ฯลฯ
ตระกูลเหล่านี้ส่วนใหญ่สืบสายสกุลมาจากชาวจีนโพ้นทะเล คนจันท์ให้ความสำคัญกับการศึกษา ลูกหลานสกุลเหล่านี้ส่วนหนึ่งรับราชการมีตำแหน่งใหญ่โต
บ้านตระกูลปุณศรีของหลวงราชไมตรี ที่ภายหลังทำเป็นโรงแรมสุดคลาสสิคย่านท่าหลวงก็ส่งลูกหลานมาเรียนในสถานศึกษามีชื่อในกรุงเทพฯ หลวงราชไมตรี ผู้สร้างบ้านหลังงามหลังนี้เป็นผู้นำยางพารามาปลูกเป็นเจ้าแรกจนแพร่หลายในเมืองจันท์ในกาลอดีต
เช่นเดียวกับหมุดหมายในประวัติศาสตร์ บ้านบางหลังค้าของป่า บ้านเพื่อนเก่าแก่ครั้งยังเรียนประถมของแม่ก็สืบสายมาจากบรรพบุรุษผู้เป็นช่างพลอยฝีมือประณีต ว่ากันว่าพลอยจันท์มีน้ำงาม โดยเฉพาะไพลินบุศย์น้ำทองจากบ่อพลอยเขาพลอยแหวน และทับทิม ฝีมือช่างรุ่นเก่าผู้ทำเรือนแหวนจึงประณีตงดงามนัก
บ้านที่ผลิตไอศกรีมตราจรวดที่ยังคงความงาม ย้อนหลังไปเป็นศตวรรษหลังนั้นเล่าก็เคยเป็นที่พำนักของสด กูรมะโรหิต ครั้งที่อายุเพียง 2-3 ขวบ ครั้งที่พ่อของประพันธกรบันลือนามท่านนี้เคยมารับราชการเป็นข้าราชการผู้ใหญ่ที่นี่
ร้านขายยาจีนเก่าแก่อายุเป็นศตวรรษยังคงเปิดให้บริการ กลิ่นอายของความเป็นย่านเก่ายังคงชีพจรอันชราที่ลมหายใจแห่งชีวิตดำเนินไปอย่างแช่มช้า หากก็ยังคงมีชีวิตอยู่ในแสงเงาที่อบอุ่น
ทุกครั้งที่ย่ำเดินไปบนถนนสายนี้ราวกับว่าวิญญาณของวันเวลาเก่าๆ ได้ย้อนคืนกลับมา เหมือนผู้เฒ่าผู้อารีกล่าวคำทักทายลูกหลาน บอกเล่าเรื่องราวของอดีตแต่หนหลังให้ฟังอย่างคุ้นเคยและเมตตา
คนจันท์ที่นี่ยังคงผูกพันและรักในบ้านชานเรือนของเขา แม้ว่าเจ้าของบ้านส่วนหนึ่งจะย้ายไปใช้ชีวิตอยู่ในกรุงเทพฯ แต่บ้านเรือนแต่ละหลังยังคงมีผู้คนอยู่อาศัย พวกเขาใช้ชีวิตประจำวันตามปกติ ภูมิใจในเหย้าเรือนของตน เป็นชุมชนริมน ้าจันทบูรที่ยังคงอนุรักษ์รากดั้งเดิมอยู่กันแบบธรรมชาติธรรมดา
ความทรงจำเหนือสายน้ำจันทบูรยังคงไหลรินอยู่ในใจของฉัน สายลมเย็นชื่นจากด้านหลังบ้านของช่างพลอยผู้ทำเรือนแหวนแสนประณีตงดงาม บ้านหลังที่ฉันคุ้นชินมาแต่เยาว์ มองเห็นหลังคาวัดอยู่ลิบๆ
ย่านชุมชนเก่าของเมืองจันท์ยังคงเปิดต้อนรับผู้มาเยี่ยมเยือนจากต่างถิ่นเสมอ ด้วยน้ำใจของคนจันท์ที่เอื้ออารี ร่มเย็นเช่นสายน้ำที่หลั่งรินอยู่ชั่วนาตาปีแต่กาลก่อนจนเบื้องปัจจุบันของวันนี้
